Rosyjskie samowary

Nawet w najdalszym zakątku Rosji znaleźć można zapalonych miłośników picia herbaty z samowara. Stał się on symbolem dobra, domowego zacisza i rodzinnego odpoczynku. Szczególnie niewyrażalnych słowami odczuć doświadczyć można, kiedy siedzi się przed buchającym ciepłem samowarem w starej rosyjskiej izbie i przysłuchuje się, jak samowar początkowo śpiewa, potem szumi, a na końcu wrze. Dzięki tym dźwiękom jasne jest, kiedy woda do herbaty jest już gotowa. Na wsiach samowary przekazywane są z pokolenia na pokolenie i stanowią nieodłączny element wyposażenia domu. Aby herbaty wystarczyło dla całej rodziny, do samowara wlewano nawet wiadro wody. Kiedy jeden raz spróbuje się herbaty z takiego urządzenia, już nie chce się pić jej ze zwykłego czajnika. Rozmowa za samowarem zapewni tobie i twoim gościom serdeczną atmosferę i pozostawi przyjemne wspomnienia o spotkaniu.

Fot. http://www.samoffar.ru/

Owo urządzenie do przygotowywania wrzątku mogło pojawić się tylko w Rosji, chociaż także i w Chinach istnieje przyrząd przypominający samowar, w którym również znajduje się rura (komin) oraz ruszt. Nawet w starożytnym Rzymie istniał podobny aparat do zagotowywania wody, ale zbudowany był na innej zasadzie. Samowar został wymyślony po pojawieniu się w Rosji herbaty, stosowanej w dawnych czasach wśród wyższych sfer jako lekarstwo. Poprzednikiem samowara był tzw. „sbitennik” (ros. Сбитенник), przypominający z zewnątrz czajnik z dużym wygiętym dzióbkiem. Przygotowywano w nim aromatyczny, gorący napój z wody, miodu, przypraw korzennych oraz traw. Samowary zawsze słynęły ze swych różnorodnych, oryginalnych kształtów oraz bogatych zdobień – na ile tylko starczało fantazji i umiejętności mistrza. Ciekawe, że dawniej samowary sprzedawano na wagę.

Jeśli samowar wyprodukowany był ze srebra lub melchioru i ozdobiony bogatym ornamentem, to stawał się synonimem luksusu. Na takie urządzenie pozwolić sobie mogli tylko zamożni ludzie, był on atrybutem dostatku w bogatym domu. W tym wypadku dla codziennego picia herbaty zaopatrywano się w jeszcze jeden samowar – prostszy. Nie obcy był samowar i na arystokratycznych salonach, gdzie za herbacianym stołem rozsiadali się wielmożni, dyplomaci, artyści, wystrojone damy. Przy nim prowadzono wzniosłe dyskusje, błyskotliwe spory.

Wytwórcy samowarów długo opanowywali swoje rzemiosło. Powinni byli umieć pracować z różnymi metalami, wszak samowary produkowano z mosiądzu, miedzy czerwonej, tombaku (stopu miedzy i cynku), srebra, melchioru. Rączki wykonywano obowiązkowo z drewna. Proces produkcji samowara był długi i obejmował wiele etapów. Pracowali nad nim zazwyczaj rzemieślnicy kilku specjalności. Nad przygotowaniem jakiegokolwiek oddzielnego detalu trudzić się mogła nawet cała wieś, a montaż oraz wykończenie miał miejsce już w fabryce. Istniały tak wielkie fabryki, jak i mnóstwo małych, w których pracowało niekiedy zaledwie kilku ludzi.

Stopniowo, chcąc obniżyć ceny samowarów, mistrzowie uproszczali ich formy, wiele elementów zaczęto wytwarzać już nie ręcznie, lecz sposobami mechanicznymi, przestawiono się na produkcję taśmową.

Fot. http://www.samoffar.ru/

Ludzie pokochali samowary pokryte niklem i błyszczące się jak lustro. W każdym rosyjskim domu dobrą tradycją było nabyć samowar i delektować się piciem herbaty. Samowar nigdy nie był w życiu ludzi zwyczajnym przedmiotem – na stole zajmował zaszczytne, centralne miejsce. Stawiano go na lakierowane tace ozdabiane kwiatowymi ornamentami, mające różnorodne formy. Woda w samowarze długo pozostawała gorąca, w ustawionym na nim imbryczku esencja parzyła się szczególnie dobrze i herbata była niezwykle smaczna. Nawet w drodze podróżujący nie mogli odmówić sobie napicia się herbaty ze specjalnego podróżnego samowara. Wymyślono samowar naftowy, który produkowano tylko w Tule. Był bardzo popularny szczególnie na Kaukazie, gdzie nafta była dosyć tania. Były też i maleńkie, dziecięce samowary i samowary-egoiści o objętości jednej szklanki. Wraz z pojawieniem się kawy w Rosji, pojawiły się samowary do parzenia kawy.

Po rewolucji, kiedy większość fabryk samowarów zamknięto, urządzenia te zaczęto produkować w spółdzielniach. Obecnie wytwarza się je w tulskim zakładzie „Sztamp” (ros. Штамп), gdzie na trzechsetlecie Petersburga wyprodukowano prawdziwe arcydzieła – siedem kolekcjonerskich samowarów w formie Jajka Faberge, ozdobionych artystycznym ornamentem, sześcioma medalionami z widokami miasta i wyobrażeniami Miedzianego Jeźdźca na przedniej części korpusu. Dla odbywającej się w Moskwie wystawy „Drogi Rosji” specjalnie przygotowano sześciometrowy samowar o objętości 20 metrów sześciennych. Wewnątrz znajdowało się jeszcze całe mnóstwo maleńkich samowarów. Oczywiście, owo mistrzowskie dzieło jest unikatowe i jego miejsce znajduje się w muzeum.

Ogromne znaczenie ma obecnie restauracja samowarów, wszak wiele z nich zostało zniszczonych, zmatowiało i pozieleniało od upływu czasu, wiele utraciło część swoich ozdób oraz detali. Czasami przez długie lata leżały na strychach i w szopach. Tą żmudną pracą zajmuje się obecnie niewielu entuzjastów, zajęcie to jest bowiem pracochłonne i nietanie. Na przywrócenie wspaniałości jednego samowara wydać można od półtora do trzech tysięcy rubli. Ludzie ci starają się jednak utrzymać przy życiu rosyjską historię i przekazać ją następnym pokoleniom.

Przeczytaj także tekst o Wielkim Szlaku Herbacianym.

Autor: Brak danych.

Źródło: http://www.samoffar.ru/ (wgląd: 18.12.2010).

Data publikacji: Brak danych.